در کارهای ساختمانی گاهی پیش میآید که لازم است بخشی از بتن را برداریم و از نو اجرا کنیم. این نیاز میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ مثلاً وقتی بتن ریخته شده با نقشه اصلی همخوانی ندارد، وقتی نقشه تغییر میکند، اگر در حین اجرا اشتباهی رخ داده باشد، یا اگر مقاومت بتن و دیگر بخشهای سازه کم باشد و نیاز به تقویت اساسی وجود داشته باشد.
اما تخریب بتن به چه معناست؟ این کار با چه روشهایی انجام میشود؟ برای انجام آن به چه ابزارهایی نیاز داریم؟ و هنگام انجام کار باید چه نکاتی را رعایت کنیم؟
در این مطلب، رونیکس به این پرسشها پاسخ خواهد داد.
رونیکس را بخوانید.
تخریب بتن چیست؟
تخریب بتن به عملیات برنامهریزیشدهای گفته میشود که طی آن بتن به صورت کنترلشده برش داده شده، جدا میشود و حذف میگردد. این کار یک فرآیند تخصصی است و باید حتماً توسط افراد آموزشدیده و ماهر انجام شود؛ زیرا هر خطایی ممکن است خسارتهای مالی بزرگی ایجاد کند یا حتی باعث آسیبهای جانی شود.
وقتی پای بتن مسلح در میان باشد، عملیات تخریب پیچیدهتر و دشوارتر میشود. در چنین مواردی، رعایت اصول ایمنی اهمیت بسیار بالایی دارد. همچنین، به خاطر وجود شبکههای میلگرد در داخل بتن، ممکن است در حین تخریب مشکلاتی پیش بیاید؛ مانند از دست رفتن استحکام کلی سازه، صدمه دیدن بخشهای دیگر ساختمان، لرزشهای ناخواسته در اجزای سازه یا حتی ایجاد خطر برای تمامی قسمتها. بنابراین، برای تخریب بتن مسلح، استفاده از نیروی متخصص و آگاه ضروری است.
کاربری از بتن شکسته و خردشده
بتنهای فرسوده و ساختمانهای قدیمی گاهی نیاز به تخریب دارند. در این فرآیند، بتنهای مسلح یا همان بتن آرمه به دلیل داشتن میلگردهای فولادی در داخل، سختتر از بتن معمولی خرد میشوند. برای از بین بردن این نوع بتن، از روشها و ابزارهای ویژهای استفاده میکنند تا هم کار به خوبی پیش برود و هم ایمنی رعایت شود.
برای آگاهی بیشتر میتوانید مطالعه کنید: بتن مسلح چیست و چگونه میتوان بتن آرمه را تخریب کرد؟
روشهای تخریب بتن
تخریب بتن هم مانند هر کار دیگر با وسایل گوناگونی انجام میشود. برای نمونه، دستگاه بتنکن تا حدی توانایی تخریب دارد، اما وسیله مناسبی برای این کار نیست و بیشتر برای سوراخ کردن یا کندن بتن و دیوار استفاده میشود. اما وقتی پای تخریب واقعی به میان میآید، با توجه به جزئیات کار، نوع پروژه و دشواریهای آن، راههای متفاوتی برای شکستن بتن وجود دارد. هر یک از این روشها به ماشینآلات و ابزار خاص خود نیازمند است. انتخاب بهترین روش به شرایط پروژه و مهارت و تجربه نیروهای اجرایی بستگی دارد. در ادامه، معمولترین روشهای تخریب بتن را مرور میکنیم:
تخریب بتن با واترجت
شاید باورکردنی نباشد، اما آب هم میتواند بتن را از هم بشکند! تخریب بتن با واترجت یک راه نسبتاً تازه است که در آن، آب با فشار بسیار قوی به سطح بتن پاشیده میشود و ذرات آن را از یکدیگر جدا میکند. در این روش، آب با فشاری حدود ۲۵۰۰ بار به بیرون فرستاده میشود و باعث میگردد اجزای تشکیلدهنده بتن از هم باز شوند. به همین خاطر، این کار باید تنها به دست فردی آموزشدیده و ماهر در کار با واترجت انجام شود.
این روش برای از بین بردن بتن به صورت تکههای یکدست و یکپارچه بسیار مناسب است. واترجت سر و صدای زیاد ایجاد نمیکند، به محیط زیست آسیب نمیزند، سرعت کار نسبتاً بالاست و کمترین لرزه و آسیب را به بخشهای سالم سازه وارد میکند. ایمنی برای فرد انجامدهنده کار در این روش بیشتر از روشهای دیگر است و لرزشی که به سازه وارد میشود یا احتمال آسیب دیدن بخشهای دیگر ساختمان بسیار کم است. البته هزینه انجام این روش بسیار بالا است و بهتر است در پروژههایی به کار رود که حساسیت زیادی نسبت به حفظ بخشهای باقیمانده سازه وجود دارد.
استفاده از واترجت برای از بین بردن و جدا کردن بتن یک روش مؤثر و پرکاربرد است. در این روش، از فشار بسیار بالای آب برای تخریب لایههای سخت بتن استفاده میشود. این کار میتواند برای ترمیم سطوح، تعمیرات یا پروژههای بازسازی انجام شود.
مزیت اصلی این روش، دقت بالای آن است. برخلاف روشهای مکانیکی که ممکن است به بخشهای سالم سازه آسیب بزنند، واترجت فقط قسمتهای فرسوده و مشخص شده را هدف میگیرد. همچنین، این روش گرد و غبار کمتری ایجاد میکند و برای محیطهای کاری تمیزتر و سالمتر است.
این فرآیند معمولاً به کمک دستگاههای ویژهای انجام میشود که قادر به تولید جریان آب با فشار بسیار بالا هستند. اپراتور با هدایت نازل دستگاه بر روی سطح بتن، لایههای قدیمی، ترکخورده یا ناصاف را به آرامی و با کنترل کامل میزداید و سطحی آماده برای کارهای بعدی ایجاد میکند.
تخریب بتن با پیکور
در این شیوه، برای شکستن بتن از ابزاری به نام چکش تخریب یا پیکور بهره میبرند. این کار با وارد کردن ضربههای فیزیکی و مکانیکی به بتن انجام میشود. چکشهای تخریب عموماً در دو نوع برقی و بادی (پنوماتیکی) ساخته میشوند. همانند دیگر روشها، شکستن بتن با چکش تخریب نیز نقاط قوت و ضعف مخصوص به خود را دارد.
تخریب بتن با استفاده از دستگاه پیکور
گاهی اوقات برای تعمیر یا تغییر سازههای بتنی، لازم است بخشی از بتن تخریب شود. یکی از روشهای متداول برای این کار، استفاده از دستگاه پیکور است. پیکور یک ابزار قدرتمند و سنگین است که با ضربههای مکانیکی قوی، بتن را میشکند و خرد میکند. این روش معمولاً برای تخریب سطوح و حجمهای نسبتاً بزرگ بتن به کار میرود.
هنگام استفاده از پیکور باید نکات ایمنی به دقت رعایت شود. لرزش و صدای زیادی ایجاد میکند و ممکن است به بخشهای مجاور سازه نیز آسیب برساند. بنابراین، این کار باید توسط افراد متخصص و با تجهیزات مناسب انجام گیرد.
برای آگاهی بیشتر: بتن کرمو چه نوع بتنی است؟ چگونه میتوان از کرمو شدن بتن جلوگیری کرد و در صورت بروز این مشکل، چگونه آن را تعمیر کرد؟
تخریب بتن با بیل مکانیکی
در این شیوه، با نصب ابزارهایی ویژه به بیلهای مکانیکی، عملیات تخریب انجام میشود. این روش بیشتر در پروژههای بسیار بزرگ تخریبی مورد استفاده قرار میگیرد و به دلیل داشتن برخی محدودیتها، امکان به کارگیری آن در همه نوع پروژهای وجود ندارد.
برداشتن بتن با استفاده از بیل مکانیکی
تخریب بتن با اسید
یک راه دیگر برای شکستن بتن، استفاده از اسید است. این روش معمولاً برای کارهای کوچکتر مناسب است و در پروژههای بزرگ ساختمانی چندان رایج نیست. مهمترین دلایل کمکاربردی آن، سختی و خطرات ناشی از کار با اسید و همچنین نبودن برخی از انواع اسیدهای ویژه در همه جا است.
تخریب بتن با کتراک
روش دیگری که بسیار مورد استفاده قرار میگیرد، شکستن بتن با کمک مواد شیمیایی است. یکی از پرکاربردترین این مواد، کتراک نام دارد. در این روش، ابتدا حفرههایی در بتن ایجاد میکنند و سپس پودر کتراک را داخل آنها میریزند. این ماده به تدریج و با انجام یک واکنش شیمیایی، درون بتن منبسط میشود و آن را میشکند. یکی از نکات مهم در استفاده از مواد شیمیایی این است که کنترل دقیق میزان تخریب ممکن نیست؛ زیرا امکان دارد کتراک به بخشهای کناری نیز نفوذ کند و باعث آسیب دیدن آن مناطق شود.
تخریب بتن با استفاده از ماده کتراک
برای از بین بردن بتن و سنگ، روشهای مختلفی وجود دارد. یکی از این روشها، استفاده از مادهای به نام کتراک است. کتراک یک پودر شیمیایی است که وقتی با آب مخلوط میشود، منبسط میشود. این انبساط، فشار بسیار زیادی به بتن یا سنگ اطراف وارد میکند و باعث ترک خوردن و خرد شدن آن میشود.
استفاده از کتراک مزایایی دارد. از جمله اینکه سر و صدای زیادی مانند انفجار ایجاد نمیکند و لرزش شدیدی هم ندارد. بنابراین برای مکانهای حساس یا مناطق مسکونی میتواند گزینه مناسبی باشد. همچنین، نیاز به ماشینآلات سنگین و پیچیده ندارد.
روش کار به این صورت است که ابتدا چالههایی در بتن ایجاد میکنند. سپس مخلوط کتراک و آب را درون این چالهها میریزند. پس از چند ساعت (بسته به نوع کتراک و شرایط محیط)، ماده منبسط شده و بتن را میشکند. نکته مهم این است که هنگام کار با این ماده باید حتماً از دستکش و عینک محافظ استفاده کرد.
برای آگاهی بیشتر در مورد انتخاب مناسبترین نوع بتن برای پروژههای ساختمانی، میتوانید راهنمای تخصصی آن را مطالعه نمایید.
در هنگام تخریب بتن باید به چه نکاتی توجه کرد؟
تفاوتی ندارد قصد تخریب بتن با چکش تخریب را داشته باشید یا با کتراک؛ حتی در سادهترین روش تخریب بتن هم مهمترین مساله، ایمنی است. جدا از نکات ایمنی که هر کدام از روشهای تخریب بتن دارند، بعضی اصول و الزامات عمومی و کلی برای تمامی روشها وجود دارد که در ادامه به آنها میپردازیم:
- نوع پوشش بسیار مهم است. حتما از کفش، کلاه، عینک و دستکش مناسب استفاده کنید.
- در روشهایی مانند کتراک، اسید و… که آلودگی زیادی دارند، حتما از ماسک استفاده کنید.
- در مورد وسایلی مانند پیکور که لرزش زیادی دارند، از دستکش مخصوص استفاده کنید.
- در زمان تخریب قطعات بزرگ بتنی مانند تخریب تیر بتن به پایداری کل سازه توجه کنید و در صورت لزوم از المانهای سازهای کمکی و موقت استفاده کنید.
- در حملونقل قطعات تخریب شده به ایمنی عابران و افراد حاضر در محیط بسیار دقت کنید.
هنگام از بین بردن بتن رعایت چه مواردی مهم است؟
ابتدا باید محل کار را به خوبی بررسی کنید. پیش از شروع، لولههای آب، گاز، برق و خطوط تلفن که ممکن است در آن ناحیه باشند را شناسایی و مسیر آنها را مشخص کنید. این کار از ایجاد خسارت و بروز حوادث جلوگیری میکند.
بررسی ایمنی سازههای اطراف نیز بسیار مهم است. باید مطمئن شوید که تخریب بتن، باعث آسیب به قسمتهای دیگر ساختمان یا سازههای مجاور نمیشود.
استفاده از تجهیزات ایمنی شخصی مثل کلاه، عینک، دستکش، ماسک و لباس مناسب برای همه افراد حاضر در محل کار ضروری است. همچنین نصب تابلوهای هشداردهنده در اطراف محل، دیگران را از خطر آگاه میکند.
انتخاب روش صحیح برای تخریب بسیار مهم است. این روش باید با توجه به نوع بتن، ضخامت آن، محل قرارگیری و هدف از تخریب تعیین شود. استفاده از ابزار مناسب، چه دستی و چه مکانیکی، در انجام کار به صورت کنترلشده و ایمن کمک زیادی میکند.
توجه به محیط زیست و همسایگان را فراموش نکنید. برای کنترل گرد و غبار و کاهش سروصدا باید تمهیدات لازم مانند آبپاشی و استفاده از ماشینآلات کمصدا در نظر گرفته شود.
در نهایت، دفع صحیح آوار و نخالههای بتن نیز بخشی از کار است. این مواد باید طبق مقررات و به روشی مناسب از محل خارج و بازیافت یا دفع شوند.
ساده ترین روش تخریب بتن کدام است؟
هر روشی برای شکستن بتن، خوبیها و کاستیهای خودش را دارد. به عنوان نمونه، کار با چکش تخریب (پیکور) سر و صدای زیادی ایجاد میکند. همچنین، شکستن بتن با پیکور زمان زیادی میبرد و برای پروژههای بزرگ پیشنهاد نمیشود. روش واترجت هم اگرچه سریعتر است، اما معمولاً فقط در فضاهای صنعتی مانند معادن به کار میرود.
اگر به دنبال آسانترین راه برای تخریب بتن هستید، بهتر است سراغ مواد شیمیایی بروید. یکی از این مواد، کتراک است. کتراک یک پودر شیمیایی است که برای شکستن بتن، سنگ و ساروج استفاده میشود. روش کار به این صورت است که این پودر را با آب ترکیب میکنید و سپس داخل بتن تزریق میکنید.
وقتی کتراک به داخل بتن نفوذ کند، با ایجاد نیروی کششی، آن را میشکند. استفاده از کتراک هیچ سر و صدایی ندارد و همچنین بسیار سریع عمل میکند. معمولاً در بازه ۸ تا ۲۴ ساعت به نتیجه مطلوب میرسید. کتراک برای شکستن بتنهای مسلح نیز بسیار مناسب است. نکته دیگر اینکه قیمت کتراک چندان گران نیست و یک روش اقتصادی برای تخریب بتن به شمار میآید.
البته به خاطر داشته باشید که کتراک یک ماده شیمیایی است. بنابراین هنگام استفاده از آن باید تمام اصول ایمنی را رعایت کنید. استفاده از ماسک، دستکش ایمنی و دوری از محیط پس از استفاده، از جمله این نکات مهم هستند.
