آموزش صحیح لحیم کاری با هویه

یکی از راه‌های متصل کردن سیم‌ها یا بخش‌های مختلف یک مدار الکتریکی، روشی به نام لحیم‌کاری است. این کار بسیار ساده و در عین حال مفید است و فقط به چند وسیله اولیه نیاز دارد. با اینکه این روش آسان به نظر می‌رسد، امروزه شاهد اشتباهات زیادی هستیم، به ویژه از سوی کسانی که تازه شروع کرده‌اند. این خطاها نه تنها ممکن است باعث سوختن مدارها و سیم‌های دستگاه و پرداخت هزینه‌های اضافی شود، بلکه حتی می‌تواند برای شما خطرناک هم باشد.

به همین دلیل، در این مطلب از رونیکس، می‌خواهیم روش صحیح لحیم‌کاری و ابزارهای لازم برای آن را معرفی کنیم و در پایان، شیوه درست انجام آن را آموزش دهیم.

رونیکس را بخوانید.

وسایل مورد نیاز برای لحیم‌کاری

برای انجام هر کار با کیفیت بالا، انتخاب ابزار مناسب و حرفه‌ای اهمیت زیادی دارد. ابزار خوب، نتیجه کار را بهتر می‌کند و این موضوع در همه زمینه‌ها صادق است. کار با لحیم هم از این قاعده جدا نیست. از آنجا که ابزارهای لحیم کاری گوناگونی در بازار وجود دارد، بهتر است برندی را انتخاب کنید که محصولات باکیفیت و قابل اعتمادی ارائه می‌دهد.

بیشتر بخوانید:ابزار شیشه بری چیست؟

برای انجام کار لحیم‌کاری، به چند وسیله اصلی نیاز دارید. این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا دو قطعه فلزی را به خوبی به هم متصل کنید.

ابتدا به یک **هویه** نیاز دارید. هویه وسیله‌ای است که گرم می‌شود و با آن، قلع را ذوب می‌کنند. نوع ساده آن را می‌توان در دست گرفت و برای کارهای کوچک مناسب است.

ماده اتصال‌دهنده، **قلع** نام دارد. قلع یک فلز نرم است که ذوب می‌شود و پس از سرد شدن، قطعات را به هم می‌چسباند. بهتر است از نوع مرغوب آن استفاده کنید تا نتیجه کار تمیزتر باشد.

برای تمیز کردن نوک هویه، یک **اسفنج مرطوب** یا پایه مخصوص تمیزکننده لازم است. این کار کمک می‌کند تا نوک هویه همیشه تمیز بماند و کارایی بهتری داشته باشد.

گاهی لازم است قبل از لحیم‌کاری، سطح قطعات را تمیز کنید. برای این کار از **سمباده نرم** یا یک سیم ظرفشویی مناسب می‌توان استفاده کرد.

برای ثابت نگه داشتن قطعات هنگام کار، یک **گیره** یا پایه کمک‌کننده است. این وسیله از حرکت قطعه جلوگیری می‌کند و کار را برای شما آسان‌تر می‌سازد.

در آخر، برای ایمنی بیشتر، بهتر است در فضایی با **تهویه مناسب** کار کنید و در صورت امکان از عینک محافظ استفاده نمایید.

هویه

برای شروع کار لحیم‌کاری، ابتدا باید با ابزار اصلی آن یعنی هویه آشنا شوید. هویه وسیله‌ای است که گرم می‌شود و برای آب کردن سیم لحیم به کار می‌رود. این ابزار به سرعت گرم می‌شود و همچنین سریع می‌تواند حرارت خود را از دست بدهد.

به طور کلی، هویه‌ها در دو گروه اصلی قرار می‌گیرند:

هویه با ولتاژ کم: این نوع هویه معمولاً با جریان ۱۵ تا ۴۰ آمپر کار می‌کند. از آن بیشتر برای لحیم‌کاری قسمت‌های ریز روی بردهای الکترونیکی استفاده می‌شود و برای کارهای دقیق و ظریف مناسب است.

هویه با ولتاژ بالا: ولتاژ این هویه‌ها بین ۶۰ تا ۱۴۰ آمپر است. نوک این هویه‌ها پهن‌تر از نوع ولتاژ پایین است و برای کارهای درشت‌تر و قطعات بزرگ‌تر به کار می‌رود. هنگام استفاده از این هویه باید احتیاط بیشتری کرد.

نوک هویه

نوع نوک هویه، نقش مهمی در کیفیت کار آن ایفا می‌کند. نوک این ابزار عمدتاً در دو شکل مخروطی و تخت (اسکنه‌ای) ساخته می‌شود. روش کار با هویه و انتخاب نوک مناسب معمولاً به این ترتیب است: از نوک باریک و مخروطی برای قطعات ریز و حساس، و از نوک پهن و اسکنه‌ای برای اتصالات بزرگ‌تر و کارهای با حرارت بیشتر استفاده می‌کنند.

سیم لحیم

برای انجام لحیم کاری، وجود سیم لحیم ضروری است. این سیم‌ها معمولاً از ترکیب قلع و سرب ساخته می‌شوند. همانطور که احتمالاً می‌دانید، سرب برای سلامت انسان زیان‌آور است. به همین دلیل در اغلب کشورها، نوعی از سیم لحیم تولید می‌شود که فاقد سرب است.

در بعضی از انواع سیم لحیم، از نقره نیز استفاده می‌گردد. وجود نقره باعث افزایش استحکام اتصال و همچنین بالا رفتن دمای ذوب می‌شود. با این حال، توصیه می‌شود برای کارهای دقیق و حساس، از سیم‌های حاوی نقره استفاده نکنید.

به طور کلی، قطر سیم‌های لحیم معمولاً حدود ۰.۲۵ اینچ است.

بیشتر بخوانید:بهترین کمپرسورهای باد بازار ابزار ایران؛ شما انتخاب کنید!

روغن لحیم

برای داشتن یک اتصال لحیم‌کاری خوب و باکیفیت، لازم است سطح قطعه کاملاً تمیز باشد. این تمیزی شامل پاک کردن هرگونه چربی و زنگ‌زدگی (اکسید) از روی قطعه است.

در صورت باقی ماندن لایه‌ای از اکسید پس از لحیم‌کاری، ارتباط الکتریکی بین قطعات به درستی برقرار نمی‌شود. برای از بین بردن اکسید از روی سطح قطعه، از ماده‌ای به نام «روغن لحیم» استفاده می‌شود. جالب است بدانید برخی از سیم‌های لحیم که در بازار موجودند، از قبل حاوی این روغن هستند.

پایه هویه

پایه هویه یا نگهدارنده آن، ابزاری است که هنگام کار با هویه، ایمنی شما را حفظ می‌کند. معمولاً درون این نگهدارنده یک اسفنج مخصوص از جنس برنج قرار دارد که برای تمیز کردن نوک هویه استفاده می‌شود.

فن لحیم‌کاری

هنگام ذوب شدن سیم و روغن لحیم، دودی تولید می‌شود که در فضا پراکنده می‌گردد. این دود می‌تواند برای سلامتی فرد کارکننده زیان‌بار باشد. بنابراین توصیه می‌شود در زمان انجام کار لحیم‌کاری، از یک دستگاه تهویه یا فن مناسب استفاده نمایید.

عینک ایمنی

اگر تازه شروع کرده‌اید و هنوز تجربه کافی ندارید، حتماً از عینک محافظ استفاده کنید! در زمان لحیم‌کاری امکان دارد ذره‌های ریز به طرف چشمان شما پرتاب شوند. حتی یک ذره بسیار کوچک هم می‌تواند به چشم‌های شما صدمات جدی بزند.

عینک ایمنی مدل RH-9025 رونیکس با قابلیت‌های ویژه‌ای که دارد، نگرانی شما را در این زمینه برطرف می‌کند.

عینک ایمنی RH-9025 رونیکس

به جز ابزارهایی که نام برده شد، برای انجام کار روی سیم‌ها و قطعات برقی، به چیزهای دیگری هم احتیاج خواهید داشت.

سیم‌چین RH-1266 رونیکس یا انبر باریک RH-1366 رونیکس می‌توانند در قطع کردن سیم‌های لحیم به شما کمک کنند.

سیم‌چین مدل RH-1266 از رونیکس و انبر دم‌باریک مدل RH-1366 از رونیکس، دو ابزار کاربردی و باکیفیت برای کارهای فنی هستند.

سیم‌چین رونیکس با طراحی مناسب و تیغه‌های تیز، برش سیم‌های مختلف را آسان و تمیز می‌کند. دسته‌های آن راحت است و فشار دست شما را کم می‌کند.

انبر دم‌باریک رونیکس نیز برای کارهای ظریف مانند خم کردن، گرفتن و نگه‌داری قطعات کوچک عالی است. نوک باریک و بلند آن به جاهای تنگ دسترسی دارد و کار با آن دقت بالایی می‌طلبد.

هر دو محصول با جنس مرغوب ساخته شده‌اند تا در طول زمان دوام بیاورند و نیازهای مختلف شما را برطرف کنند.

کارهای لازم پیش از لحیم کاری

حالا که وسایل مورد نیاز برای لحیم‌کاری را می‌شناسید، برویم سراغ یادگیری روش درست و اصولی انجام این کار. قبل از اینکه شروع کنید، حتماً این مراحل را انجام دهید:

هویه را به پریز برق وصل کنید.

به خاطر داشته باشید که هویه خیلی زود داغ می‌شود. بنابراین به هیچ وجه نوک هویه را با دست لمس نکنید.

هویه‌های جدید معمولاً نیاز به عملیات قلع‌کاری دارند. یعنی قبل از شروع کار لحیم‌کاری، باید کمی سیم لحیم به نوک هویه بزنید.

بهتر است پیش از آغاز کار، نوک هویه را با یک اسفنج نمدار تمیز کنید. این کار باعث می‌شود کارتان با دقت بیشتری انجام شود.

اگر دوست دارید کنترل بهتری روی سیم لحیم داشته باشید، می‌توانید یک سر آن را ببرید و سر دیگرش را به شکل کلاف کوچک جمع کنید. با این روش، نگه‌داشتن و استفاده از سیم لحیم ساده‌تر می‌شود.

برای جلوگیری از آسیب دیدن یا سوختگی روی میز کار، بهتر است قطعه‌ای که می‌خواهید لحیم کنید را با یک گیره ثابت نگه دارید. یا اینکه یک صفحه چوبی روی میز قرار دهید.

حالا که هویه کاملاً داغ شده و به دمای مناسب رسیده است، می‌توانیم کار لحیم‌کاری را شروع کنیم.

لحیم‌کاری سیم

برای لحیم‌کاری لازم نیست حرارت هویه خیلی زیاد باشد. گرمای بیش از حد باعث می‌شود پوشش سیم ذوب شود.

پس از گرم شدن هویه، ابتدا سیم‌ها را به خوبی به هم بتابانید.

سپس نوک داغ هویه را روی محل اتصال سیم‌ها قرار دهید. پس از چند ثانیه، حرارت به سیم‌ها منتقل می‌شود و لحیم شروع به ذوب شدن می‌کند. این کار را ادامه دهید تا لحیم به طور یکنواخت تمام سطح اتصال را بپوشاند. البته مراقب باشید مقدار لحیم بیش از حد نشود.

پس از ذوب شدن لحیم و پوشش کامل محل اتصال، ابتدا سیم لحیم را بردارید و یک تا دو ثانیه بعد هویه را از روی کار بردارید و در جای خود قرار دهید. این کار مانع از چسبیدن نوک سیم لحیم به محل اتصال می‌شود.

هرگز سیم لحیم را مستقیماً به نوک هویه نچسبانید، زیرا این کار باعث ایجاد “اتصال سرد” می‌شود. اتصال سرد زمانی رخ می‌دهد که لحیم به جای نفوذ به داخل اتصال، فقط روی سطح آن ذوب شود و اتصال محکم و باکیفیتی ایجاد نکند.

لحیم کاری سیم، مهارتی است که در آن دو قطعه سیم یا بخش‌های فلزی دیگر را با استفاده از یک آلیاژ مذاب به نام لحیم، به هم متصل می‌کنیم. این آلیاژ معمولاً از قلع و سرب ساخته شده و نقطه ذوب پایینی دارد.

برای انجام این کار، ابتدا نوک هویه (ابزار گرم‌کننده) را گرم می‌کنیم. سپس آن را به میله لحیم می‌زنیم تا کمی از آن ذوب شود. این کار به انتقال بهتر حرارت کمک می‌کند. بعد، محل اتصال سیم‌ها را که باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه چربی یا اکسید باشد، با هویه گرم می‌کنیم. وقتی سیم به اندازه کافی داغ شد، میله لحیم را به نقطه اتصال می‌زنیم. لحیم ذوب شده و در محل درز جاری می‌شود و پس از سرد شدن، یک اتصال محکم و رسانای الکتریکی ایجاد می‌کند.

نکته مهم این است که اتصال باید از نظر مکانیکی قوی و از نظر الکتریکی رسانا باشد. بعد از پایان کار، بهتر است محل لحیم کاری شده را با الکل یا حلال مناسب پاک کنیم تا آثار چربی و مواد شیمیایی باقی‌مانده از بین برود.

این فرآیند در بسیاری از کارهای الکترونیکی، تعمیرات و حتی در صنایع مختلف کاربرد دارد و یادگیری آن برای علاقه‌مندان به دنیای الکترونیک بسیار مفید است.

لحیم‌کاری روی برد

برای انجام لحیم‌کاری روی برد مدار، باید با دقت عمل کنید. این روش معمولاً برای اتصال قطعاتی مانند ال‌ای‌دی، مقاومت و خازن به کار می‌رود.

ابتدا پایه‌های قطعه را از سوراخ‌های روی برد عبور دهید.

اگر قصد لحیم‌کاری روی برد را دارید، بهتر است از هویه‌های دارای تنظیم دما استفاده نمایید. هویه‌های تفنگی معمولاً دمای خیلی بالایی تولید می‌کنند و ممکن است به برد آسیب برسانند.

برای این کار، از هویه با نوک باریک و مخروطی شکل کمک بگیرید.

دمای هویه را روی ۳۵۷ درجه سانتی‌گراد (معادل ۶۷۵ درجه فارنهایت) تنظیم کنید و صبر کنید تا نوک آن کاملاً داغ شود. سپس برد را با گیره ثابت نگه دارید.

نوک هویه را روی محل تماس پایه قطعه و پد فلزی برد قرار دهید. چند ثانیه صبر کنید، سپس نوک هویه را به نقطه اتصال فشار داده و مقدار کمی سیم لحیم به آن اضافه کنید.

پس از ذوب شدن و نفوذ لحیم در محل اتصال، هویه را بردارید.

در پایان، برد را برگردانید و قسمت اضافی پایه‌ها را با قیچی مخصوص کوتاه کنید.

در کار با قطعات ریز، مقدار لحیم مصرفی بسیار مهم است. یک لحیم‌کاری مناسب، یک برجستگی کوچک و صاف در اطراف پایه ایجاد می‌کند. اگر لحیم بیش از حد استفاده شود، ممکن است از محدوده پد فلزی بیرون بزند و باعث اتصال ناخواسته بین مسیرهای دیگر شود. اگر هم لحیم کم باشد، اتصال بین قطعه و برد ضعیف خواهد بود و ممکن است درست کار نکند.

همچنین به نقل از سایت قطعه الکترونیک:

“قطعات از نظر تکنولوژی به دو دسته SMD و DIP تقسیم می‌شوند. این قطعات در نوع لحیم کاری بر روی برد با هم تفاوت‌هایی دارند. برای لحیم کاری قطعات DIP نیاز است تا حتما برد سوراخ شده و در پشت برد لحیم شوند. اما در مقابل قطعات SMD بر روی برد لحیم کاری می‌شوند. این قطعات بسیار کوچک هستند و فضای کمی بر روی برد را اشغال می‌کنند. یکی از مزیت‌های این قطعات این است که به دلیل توان مصرفی پایینی که دارند، در مصرف باتری (در صورت وجود در برد) صرفه جویی کرده و باعث افزایش طول عمر آن می‌شوند. پس از تفاوت‌های مهم بین قطعات SMD و DIP می‌توان به نوع لحیم کاریشان اشاره کرد. برای لحیم کاری قطعات SMD بر خلاف قطعات DIP، نیازی به سوراخ کردن سطح برد مدار چاپی یا همان PCB نخواهد بود.”

بیشتر بخوانید:مکانیزم چکشی دریل چیست؟

کار با هویه و تعمیر بردهای الکترونیکی

گاهی اوقات ممکن است لازم باشد قطعات کوچک روی بردهای الکترونیکی را با هویه تعمیر یا جایگزین کنید. این کار نیاز به دقت و ظرافت دارد. ابتدا مطمئن شوید هویه شما به اندازه کافی گرم شده است. سپس مقداری قلع روی نوک هویه بردارید و آن را به نقطه اتصال مورد نظر روی برد ببرید. سعی کنید کار را سریع و دقیق انجام دهید تا به قطعات حساس اطراف آسیب نرسد. پس از اتصال، صبر کنید تا قلع کاملاً سرد و سفت شود.

برای یادگیری بیشتر درباره ابزارهای مورد نیاز برای تعمیر وسایل الکترونیکی، می‌توانید مطلب «تعمیرات ادوات الکترونیکی چه ابزارهایی می‌خواهد؟» را مطالعه کنید.

سخن آخر

هدف ما در رونیکس همواره فرهنگ سازی استفاده از ابزار است. ابزار برای این ساخته شده‌اند تا زندگی را برای ما آسان و دلپذیرتر کنند. به همین دلیل در این نوشتار رونیکس به لحیم کاری با هویه و نحوه صحیح انجام آن پرداختیم. آیا تا به حال تجربه انجام لحیم‌کاری را داشته‌اید؟ نظرات و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

{“@context”:”https://schema.org”,”@type”:”FAQPage”,”mainEntity”:[{“@type”:”Question”,”name”:”اتصال سوخته به چه معنایی است و برای رفع این مشکل باید چه کاری کرد؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”در این حالت به دلیل دمای زیاد، قلع به خوبی در محل مورد نظر پخش نمی‌شود و در نتیجه اتصال به سختی انجام می‌گیرد. برای حل این مشکل، باید محل اتصال را با استفاده از یک چاقوی تیز، مسواک و یا مقدار کمی الکل پاک کنید.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”اگر اتصال آسیب دید، برای رفع آن باید چه کاری انجام داد؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”ممکن است قطعه بعد از لحیم کاری یا هنگامی که قلع در جای خود محکم شده و در حال سرد شدن است، بر روی برد حرکت کند. برای رفع مشکل می‌توانید اتصال را مجددا توسط هویه گرم کنید و اجازه دهید که بدون هیچ حرکت و مشکلی خنک شود. برای جلوگیری از این مشکل به کمک گیر‌ه‌ها و تجهیزات دیگر، قطعات و برد را در جای خود ثابت نگه دارید.”}},{“@type”:”Question”,”name”:”لحیم سرد به چه معناست و چه کاری برای رفع آن باید انجام داد؟”,”acceptedAnswer”:{“@type”:”Answer”,”text”:”این حالت یکی از متداول‌ترین اشکالات لحیم‌کاری است و زمانی پیش می‌آید که قلع به خوبی ذوب نشده باشد. nبرای رفع این مشکل به راحتی می‌توانید ناحیه اتصال را توسط هویه گرم کنید و اجازه دهید تا قلع به درستی شکل بگیرد. برای جلوگیری از لحیم سرد، از هویه با توان مناسب استفاده کنید و قبل از وارد کردن سیم لحیم ناحیه اتصال را گرم کنید.”}}]}

سوالات متداول:

اتصال سوخته به چه معنایی است و برای رفع این مشکل باید چه کاری کرد؟
در این حالت به دلیل دمای زیاد، قلع به خوبی در محل مورد نظر پخش نمی‌شود و در نتیجه اتصال به سختی انجام می‌گیرد. برای حل این مشکل، باید محل اتصال را با استفاده از یک چاقوی تیز، مسواک و یا مقدار کمی الکل پاک کنید.

اگر اتصال آسیب دید، برای رفع آن باید چه کاری انجام داد؟
ممکن است قطعه بعد از لحیم کاری یا هنگامی که قلع در جای خود محکم شده و در حال سرد شدن است، بر روی برد حرکت کند. برای رفع مشکل می‌توانید اتصال را مجددا توسط هویه گرم کنید و اجازه دهید که بدون هیچ حرکت و مشکلی خنک شود. برای جلوگیری از این مشکل به کمک گیر‌ه‌ها و تجهیزات دیگر، قطعات و برد را در جای خود ثابت نگه دارید.

لحیم سرد به چه معناست و چه کاری برای رفع آن باید انجام داد؟
این حالت یکی از متداول‌ترین اشکالات لحیم‌کاری است و زمانی پیش می‌آید که قلع به خوبی ذوب نشده باشد.
برای رفع این مشکل به راحتی می‌توانید ناحیه اتصال را توسط هویه گرم کنید و اجازه دهید تا قلع به درستی شکل بگیرد. برای جلوگیری از لحیم سرد، از هویه با توان مناسب استفاده کنید و قبل از وارد کردن سیم لحیم ناحیه اتصال را گرم کنید.

بیشتر بخوانید: کاربرد لامپ LED دریل شارژی