فرقی ندارد که در حال ساخت یک ساختمان باشید یا تمیز کردن نمای آن؛ عضو تیم آتشنشانی باشید یا در حال رنگکاری ساختمانهای مرتفع. کار در ارتفاع، چهارمین شغل پرخطر جهان محسوب میشود و اصلیترین خطری که کارگران این حوزه را تهدید میکند، سقوط افراد یا ابزار از بلندی است. البته، فعالیت در ارتفاع تنها به این مشاغل ختم نمیشود. بسیاری از حرفهها در جهان وجود دارند که کار در بلندی، بخشی ضروری و همیشگی از آنهاست. بر اساس آییننامه ایمنی کار در ارتفاع، هر فعالیتی که در بلندای بیش از ۱/۲ متر از سطح زمین انجام شود، کار در ارتفاع تعریف شده و رعایت دستورالعملهای ایمنی مربوط به آن الزامی است.
اگر شغل شما نیز در گروه مشاغل مرتبط با کار در ارتفاع قرار دارد، برای پیشگیری از هرگونه حادثه احتمالی، باید اصول ایمنی را به دقت اجرا کنید. در این نوشته از مجله رونیکس، با مرور ۱۱ اصل ایمنی، نکات کلیدی برای کار بیخطر در ارتفاع را با شما در میان میگذاریم.
رونیکس را بخوانید!
رعایت الزامات عمومی کار در ارتفاع توسط کارفرما، مجری، پیمانکار و سایر عوامل اجرایی
در دستورالعمل ایمنی برای کار در ارتفاع، رعایت یک سری قواعد کلی لازم است که در ۲۴ بخش تنظیم شدهاند. در اینجا برخی از مهمترین موارد را مرور میکنیم:
کارفرما باید خطرهای احتمالی در محیط کار را شناسایی و بررسی کند و برای ایمنسازی آن محل اقدام لازم را انجام دهد.
همچنین با توجه به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، همه سازندگان، واردکنندگان، عرضهکنندگان، فروشندگان و کاربران ابزار، ماشینآلات و وسایل مربوط به کار در ارتفاع، موظفند استانداردهای ساخت تجهیزات و نکات ایمنی و حفاظتی مربوطه را رعایت نمایند.
جابجایی، نصب، جمعآوری، انبارداری و استفاده از تجهیزات و ماشینآلات در ارتفاع، باید به گونهای انجام شود که هیچ خطری برای کارگران و دیگر افراد حاضر در محیط ایجاد نکند.
آموزش نکات ایمنی کار در ارتفاع
کارکنان باید به طور منظم در زمینه رعایت نکات ایمنی هنگام کار در ارتفاع آموزش ببینند. محتوای این آموزشها معمولاً شامل این موضوعات است:
آشنایی با خطرات ممکن
روشهای ایمنسازی محیط کار برای فعالیت در ارتفاع
شناخت روشهای کاری، دستگاهها و ابزارهای ایمنی مخصوص کار در ارتفاع
شناخت علائم و تابلوهای هشداردهنده ایمنی
آشنایی با وسایل و تجهیزات محافظت شخصی
آموزش روشها و ابزارهایی برای جلوگیری از افتادن ابزار و مواد در حین کار در ارتفاع
واکنش درست و به موقع در موقعیتهای اضطراری
استفاده از کلاه ایمنی، حافظ جان کارکنان
کلاه ایمنی از لوازم محافظتی بسیار مهم در محل کار است که برای جلوگیری از آسیبهای احتمالی به سر مورد استفاده قرار میگیرد.
کلاه ایمنی رونیکس
در محلهای ساختوساز، پروژههای عمرانی، آتشنشانی و هر شغلی که نیاز به کار در بلندی دارد، استفاده از کلاه ایمنی اهمیت بسیار زیادی پیدا میکند. این کلاه با کلاههای ایمنی معمولی مهندسی فرق دارد؛ اغلب محکمتر و بادوامتر است و لبه ندارد تا دید فرد در حین کار کاملاً باز و واضح باشد. این کلاهها بر اساس میزان مقاومتی که در برابر برق دارند، به سه گروه اصلی A، B و C دستهبندی میشوند.
کمربند ایمنی برای کنترل ارتفاع
کمربند ایمنی یکی از ابزارهای حیاتی و ضروری در دستورالعملهای ایمنی برای کار در ارتفاع محسوب میشود. این وسیله از ناحیه کمر کاربر محافظت میکند و به عنوان تکیهگاهی برای بدن عمل مینماید. جنس آن معمولاً از الیاف طبیعی یا مواد مصنوعی و پلیمری ساخته میشود. کاربرد اصلی کمربند ایمنی هنگامی است که فرد نیاز دارد به شکل کنترلشده و ایمن، از ارتفاع پایین بیاید. از جمله مدلهای رایج این تجهیزات میتوان به کمربند تک قلاب بزرگ، کمربند ایمنی دو قلاب، کمربندهای مجهز به جذبکننده ضربه، کمربندهای پاراشوتی و موارد مشابه اشاره کرد.
طناب برای حداکثر ایمنی
از انواع طنابهای تکیهگاهی، عملیاتی، دینامیکی، ایمنی، پشتیبان و نیمهاستاتیک برای کم کردن نیروی تندی که در اثر سقوط هنگام کار در ارتفاع ایجاد میشود، استفاده میکنند.
شاید بپرسید اگر این نکات ایمنی در هنگام کار در ارتفاع رعایت نشود، چه اتفاقی میافتد؟ پاسخ اینجاست:
حادثه سقوط در یک پروژه ساختمانی
در یک شهر بزرگ، کارگری به نام امیر در یک ساختمان نیمهکاره مشغول کار بود. او روی طبقه ششم و در ارتفاع مشغول نصب سقف بود که ناگهان سقوط کرد و درگذشت. بررسیها نشان داد که دلیل اصلی این اتفاق، بستن نکردن کمربند ایمنی توسط او بوده است.
در آن روز، امیر روی طبقه ششم مشغول کار بود. در آن ارتفاع، نردههای محافظتی به شکل درست و محکمی نصب نشده بود و تجهیزات ایمنی کافی نیز وجود نداشت. در چنین شرایطی، استفاده از کمربند ایمنی برای هر کارگری ضروری بود. اما امیر به جای بستن کمربند ایمنی، تنها به نردههای موقتی که محکم نبودند تکیه کرد و این تصمیم غمانگیز، به قیمت جانش تمام شد.
لایف لاین، سیستم ایمنی برای حفاظت از جان افراد
برای کسانی که روی داربست یا در ارتفاع کار میکنند، لایفلاین یک انتخاب حیاتی برای حفظ جانشان است. لایفلاین یا خط نجات، از طنابها یا کابلهایی به صورت عمودی یا افقی تشکیل شده که در نهایت به تجهیزات ایمنی فرد متصل میشود.
لایفلاین هنگام سقوط، فرد را در هوا نگه میدارد و از زمین خوردن او جلوگیری میکند. از نوع عمودی آن معمولاً در دکلهای نفتی، دکلهای مخابراتی و برجهای برق استفاده میشود. نوع افقی آن نیز بیشتر روی سطوح شیبدار، اسکلتهای ساختمانی، لبههای خطرناک و حتی شیشههای نما به کار میرود.
فرود نرم و ایمن با توری ایمنی
توریهای ایمنی در ساختمانهای مرتفع و سازههای بلند، به دلیل انعطاف و کشسانی که دارند، باعث میشوند اگر کسی از ارتفاع سقوط کرد، به آرامی و با ایمنی فرود بیاید. این سیستمهای محافظ که از توری ایمنی استفاده میکنند، معمولاً در کارهای ساختمانی و صنعتی به چهار گروه اصلی تقسیم میشوند:
در سیستم S، توری ایمنی در قسمت زیرین سازه نصب میگردد.
در سیستم T، توری مانند یک محافظ و سپر، دورتادور ساختمان کار گذاشته میشود.
در سیستم U، توری ایمنی در لبهی مکانهای خطرناک مانند پرتگاهها قرار میگیرد.
در سیستم V، توری از افتادن اشیا یا افراد به پایین جلوگیری میکند.
نکات ایمنی بالابرها
بالابر برقی رونیکس مدل RH-4136
بالابرها وسایل مهمی برای انجام کار در بلندی هستند. برای ایمنی بیشتر، این دستگاهها باید دارای ویژگیهایی مانند سنسور تشخیص وزن بار، سنسور حرکت و دکمه توقف اضطراری باشند. همچنین باید دارای قابلیت محدود کردن ارتفاع باشند. علاوه بر این، افراد نباید در زیر بالابر جمع شوند. حفظ تعادل بالابر هنگام کار در ارتفاع نیز نکته بسیار مهمی است که باید رعایت شود.
به گفته سایت کیوپیکت:
کار در ارتفاع میتواند خطرناک باشد و رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از حوادث ضروری است. این موارد شامل استفاده از وسایل محافظتی مانند کمربند ایمنی، نردههای حفاظتی و تورهای ایمنی است. همچنین باید به کارگران آموزش داده شود تا روشهای ایمنی را به خوبی یاد بگیرند و رعایت کنند. قوانین کار در ارتفاع در کشورها و صنایع مختلف متفاوت است، اما هدف همه آنها کاهش خطرات و حفظ سلامتی کارگران است. هر فعالیتی که در ارتفاع بیش از ۱.۲۰ متر از سطح زمین انجام شود، کار در ارتفاع محسوب میشود.
نکات ایمنی نردبانها
طبق قوانین ایمنی برای کار در ارتفاع، نردبان باید ویژگیهای مشخصی داشته باشد. در ادامه، برخی از این شرایط مهم را مرور میکنیم:
بهکارگیری نردبان بر روی داربست یا سکوهای کار در ارتفاع، به عنوان تیرک یا زیرپا، و نیز به عنوان پل ارتباطی بین دو محل کار در ارتفاع، مجاز نیست.
بیشترین طول مجاز برای نردبانهای قابل حمل، ده متر است.
فاصله بین پلههای نردبان باید یکسان باشد و بین ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر قرار گیرد.
استفاده از نردبانهایی با پلههای طنابی مجاز نیست، مگر در شرایطی که استفاده از انواع دیگر نردبان امکانپذیر نباشد.
نکات ایمنی داربستها
داربستها بر اساس قوانین ایمنی برای کار در ارتفاع باید ویژگیهای مشخصی داشته باشند. در ادامه، برخی از این موارد مهم را مرور میکنیم:
کارفرما باید تابلوی مشخصات داربست را نصب کند. روی این تابلو، نام شرکت، مشخصات آن، نام مدیر مسئول و نام مدیر فنی نوشته میشود.
فاصله بین دو ستون عمودی داربست نباید بیشتر از ۲.۴ متر باشد.
داربست باید طوری ساخته شود که حداقل چهار برابر وزن احتمالی روی آن را تحمل کند.
سکوی کار روی داربست باید حداقل یک متر پایینتر از بالاترین نقطه ستونهای عمودی داربست قرار گیرد.
اگر آب و هوا نامناسب باشد، کار روی داربست باید متوقف شود.
نکات ایمنی جایگاه کار
بر اساس قوانین ایمنی برای کار در ارتفاع، هنگام استفاده از سکوهای کاری باید دستورالعملهای ایمنی مربوطه به دقت رعایت شود. در ادامه، برخی از این موارد مهم آورده شده است:
سکوی کار باید همیشه تمیز باشد و هیچ ماده لیز و خطرناکی روی آن نباشد. این کار از افتادن ابزار و وسایل و همچنین از لیز خوردن و از دست دادن تعادل افراد جلوگیری میکند.
در نقطهای که افراد به سکو وارد یا از آن خارج میشوند، باید یک محافظ یا درپوش ایمنی با لولا نصب شود.
اطراف سکوی کار باید با نرده یا حفاظ مناسب و مطابق با نوع فعالیت، محصور شود. همچنین، هم سکو و هم کارگران باید مجهز به سیستمهای توقفدهنده سقوط باشند.
برای پیشگیری از حوادث ناگوار، سطح سکوی کار باید عاری از هرگونه سوراخ، برآمدگی، فرورفتگی و موانع مشابه باشد.
طنابهای سکوی کار معلق باید به مرکز تیرهای نگهدارنده متصل شوند و نیروی این اتصال به طور کامل به قرقره منتقل گردد.
تشویق کارکنان به رعایت ایمنی در ارتفاع
ایمنی در کارهای مرتفع فقط به بستن کمربند و طناب ایمنی محدود نمیشود. برای ایمن ماندن باید یکسری روشهای خاص و قواعد ایمنی را هم رعایت کرد. حفظ ایمنی در ارتفاع به مجموعهای از عوامل بستگی دارد؛ از آموزش درست کارگران گرفته تا استفاده صحیح از وسایل محافظتی مثل کمربند و طناب نجات. همچنین طراحی ایمن داربست و نردبان، توجه به وضعیت آب و هوا، بررسی منظم تجهیزات و انجام کارها طبق دستورالعملهای ایمنی، از کارهای ضروری برای پیشگیری از حوادث است. رعایت این نکات به طور کامل، خطرات را کم میکند و امنیت را بالا میبرد.
برای اینکه کارکنان در بهبود ایمنی مشارکت کنند و خطرات را گزارش دهند، باید فضایی مثبت و فرهنگ ایمنی قوی در کار ایجاد شود. برگزاری دورههای آموزشی منظم درباره اصول کار در ارتفاع و روش گزارش خطر، آگاهی کارگران را بیشتر میکند. همچنین با راهاندازی سیستمهای ساده و محرمانه گزارشدهی، کارکنان راحتتر میتوانند مشکلات را مطرح کنند. دادن پاداش و تشویق به افرادی که در زمینه ایمنی فعال هستند، انگیزه آنها را افزایش میدهد. جمعآوری منظم گزارشها و دادن بازخورد درباره اقدامات انجامشده نشان میدهد که ایمنی برای مدیران اهمیت دارد. تشویق کار گروهی و توجه به پیشنهادهای کارکنان نیز از راههای مؤثر برای ایجاد محیط کاری امنتر در کارهای مرتفع است.
